ČERNOBIL - nesreća ili nešto više?
Pripremili smo za Vas priručnike, vodiče, e-knjige, male sisteme, eko umetničke slike… Pogledajte ponudu naših proizvoda klikom OVDE.
Da li možete da zamislite sledeću situaciju?
Vojska vas budi u sred noći i govori vam da imate samo 1 sat da pokupite sve što možete i da morate odmah da napustite svoj dom. A vi onako u polu snu, ne znate ni gde se nalazite, niti znate šta se dešava. Jednostavno pratite upute i radite onako kako vam se kaže.
Serija Chernobyl iz 2019. godine. Izor: HBO
Ne smete da vodite kućne ljubimce, kao ni da ponesete mnogo stvari. U šoku ste i ne razmišljate puno o tome, jer u podsvesti mislite da ćete se vratiti za nekoliko dana i da će sve biti u redu. Ni u snu vam ne pada na pamet da ste izgubili svoj dom i da se nikada nećete vratiti. Sve ono o čemu ste pre brinuli i što ste gradili godinama više ne postoji, a vaš život se menja iz korena i sve morate iz početka.
ZDRAVLJE NARUŠENO
Pored svega toga, vaše zdravlje je odjednom naglo narušeno iako ste pre 24 časa bili dobro. Nevidljivi neprijatelj bombarduje vaše telo, vaša DNK se menja. Zbog naglih mutacija povećava se šansa da dobijete rak, kao i verovatnoća da se vaša deca rode sa deformitetima ili da ne možete da imate decu.
Černobil, 26.04.1986.
Upravo to se desilo 26. Aprila 1986. godine u Černobilu kada je zbog serije eksplozija u okviru nuklearne elektrane evakuisano preko 120.000 stanovnika Černobila i Pripjata. U početku samo mali broj ljudi je znao šta se dešava, a evakuacija je sprovedena tek nakon 36 časova od katastrofe. Bilo je potrebno 9 dana da se celokupno stanovništvo evakuiše iz zone koja se nalazila u radijusu od 30km od reaktora.
Kako radijacija deluje?
Jonizujuća radijacija se sastoji od nekoliko tipova podatomskih čestica, uključujući gama zrake, neutrone, elektrone i alfa čestice. Ove čestice se kreću kroz prostor velikom brzinom (preko 160.000 km u sekundi). Lako penetriraju kroz ljudsko telo i oštećuju ćelije i ćelijske strukture poput DNK.
Zbog oštećenja DNK stvara se velika šansa za razvoj kancera ili genetičkih defekata u narednim generacijama. Velike doze radijacije koje primi jedan čovek u kratkom periodu izazivaju radijacijsku bolest. Prvi simptomi ove bolesti su: mučnina, povraćanje, oštećenje vitalnih organa (prvenstveno jetre) i smrt.
RADIJACIJA U ČERNOBILU
Priroda je bila najviše pogođena radioaktivnim elementima cezijumom (cesium) i stroncijumom. Vreme polu raspada ovih elemenata je oko 30 godina. To znači da na svakih 30 godina njihova aktivnos opada za 50%. Predpostavlja se da je potrebno da prođe oko 20.000 godina da bi Černobil bio siguran za život.
Koje su posledice direktne izloženosti?
Zbog toga što ovlašteni nisu želeli da šire paniku, stanovništvo zajedno sa životnom sredinom bilo je neprestano izloženo bombardovanju radioaktivnim česticama. Već tokom prvog dana od eksplozije hiljade ljudi su bili direktno izloženi radijaciji. Zbog toga je procenjeno da je velika verovatnoća da će oni tokom svog života dobiti kancer.
Prema dostupnim podacima, kao direktna posledica eksplozije preminula je 31 osoba, a 50 osoba je umrlo zbog direktne izloženosti radijaciji. Uglavnom se radi o zaposlenicima i osoblju zaduženom za spašavanje.
DOMET EKSPLOZIJE
Zbog serije eksplozija i požara dim, aerosoli, plemeniti gasovi i prašina su prekrili oblast, a radijacija se širila vetrom sve do Velike Britanije. Visok nivo radijacije detektovan je u Švedskoj, Danskoj, Nemačkoj, Švajcarskoj, pa čak i u Jugoslaviji. Naravno, najviše su bili pogođeni Ukrajina, Belorusija, Rusija i ostale zemlje tadašnjeg Sovjetskog Saveza. Visok nivo radijacije je detektovan u radijusu od 207.500 kvadratnih kilometara.
Kakav je uticaj po prirodu i živi svet?
U toku prvih 20 dana radijacija se taložila i bivala usvajana od strane živog sveta. U narednih 120 dana kiša je spirala radijaciju iz vazduha, a životna sredina je zajedno sa živim svetom upila većinu radijacije. U ovom periodu apsorbovano je oko 80% radijacije.
POTPUNA TIŠINA
U narednih 6 meseci zavladala je potpuna tišina. Šuma u blizini reaktora je počela da odumire. Na ovom području u tom periodu nije preostala niti jedna životinja. Drveće je izumrlo u radijusu od 5km, a tokom narednih 7 godina nije bilo proizvodnje semena u radijusu od 38km. Neki beskičmenjaci, kao što su pčele, leptiri, pauci i vilini konjici, su potpuno nestali iz ove oblasti. Tek nakon 10 godina detektovano je njihovo ponovno prisustvo.
OTPORNOST ŽIVOG SVETA
Od svih živih bića, sisari su najosetljiviji na radijaciju. Čovek može da preživi do inteziteta radijacije od 20 greja na dan (grej – jedinica za apsorbovanu dozu jonizujućeg zračenja). Nakon sisara, najosetljivije su ptice, zatim biljke i insekti, a najotporniji su virusi i bakterije. Virusi i bakterije mogu da izdrže do izloženosti radijacije od 10.000 greja na dan.
DEFORMITETI
Nakon nekog vremena utvrđeno je prisustvo životinja sa deformitetima, a sav živi svet iz te oblasti bio je izložen 20 puta češćim mutacijama. Ove mutacije su se prenosile na naredne generacije. Međutim, nema podataka da se životinje i dalje rađaju sa deformitetima. Predpostavlja se da se to ne dešava zbog sterilnosti izazvane radijacijom.
Koji su preduzeti koraci?
EVAKUACIJA
Prvi koraci koji su preduzeti su spašavanje radnika koji su se nalazili na mestu nesreće, pokušaji gašenja požara i zataškavanje katastrofe da bi se sprečila panika. Nakon toga je označena zona evakuacije koja obuhvata radijus od 30km od mesta nesreće, a stanovništvo je evakuisano iz te zone. Ova zona se naziva zonom ekskluzije i predstavlja područje koje je zabranjeno za naseljavanje.
ISTREBLJENJE ŽIVOTINJA
Nakon evakuacije, poslat je odjel za istrebljenje domaćih životinja i kućnih ljubimaca. Kiše su spirale radijaciju koja se akumulirala u zemljištu, građevinama, vodi, biljkama, životinjama i ostalim organizmima. Bilo je potrebno da se istrebe ove životinje da ne bi mutirale i tako prenosile defekte preko potomstva. Naravno, ovaj postupak nikad ne bi mogao da dovede do istrebljenja svih životinja sa datog područja. Mnoge domaće i divlje životinje su preživele i ostale su unutar zone direktnog uticaja zračenja.
SUZBIJANJE ŠIRENJA RADIJACIJE
Jedan od konkretnijih koraka gašenja požara i sprečavanja širenja radijacije bio je ispuštanje više od 1000 tona gline, peska, bora, dolomita i drugih materijala u krater koji je nastao zbog eksplozija. Ukupna količina bačenog materijala u području Černobila procenjuje se na oko 5000 tona, uključujući oko 40 tona bora, 2400 tona olova, 1800 tona peska i gline i 600 tona dolomita. U nekim delovima Černobila cela naselja su prekrivena ovim materijalima.
UKLANJANJE RADIOAKTIVNIG OTPADA
Nakon nesreće, sakupljeni su ostaci od reaktora sa fragmentima jezgra, kao i površinski sloj tla. U ovom procesu učestvovalo je oko 600.000 ljudi koji su svoj posao obavljali na najopasnijem mestu na svetu. Hiljade kubnih metara radioaktivnog otpada bačeni su u kaskadni zid.
Izgradnja sarkofaga
Izgradnjom skloništa (tzv. sarkofag) oko oštećenog reaktora smanjena je brzina širenja čestica, kao i nivo zračenja. Sklonište je izgrađeno od čelika, greda i betona. Unutar sarkofaga se nalazi oko 200 tona materijala koji u svom sastavu sadrži goriva (corium lava), 30 tona radioaktivne prašine, 16 tona uranijuma i plutonijuma.
Sistem za suzbijanje prašine je postavljen ispod krova skloništa, a njegova uloga je da povremeno prska rastvorima i sredstvima za suzbijanje prašine. Ovaj sistem radi od 1990. godine i dizajnirano je da traje 30 godina (prošlo 2016. godine).
ZAŠTITA PREKO SARKOFAGA
Iako ovo sklonište deluje kao efikasno rešenje, i dalje postoji potencijalna opasnost za urušavanje njegovih gornjih struktura usled zemljotresa, a to bi dovelo do ponovnog ispuštanja radioaktivne prašine u životnu sredinu. Pretpostavlja se da nivo radijacije unutar sarkofaga iznosi oko 10.000 rendgena po satu (dovoljno da ubije čoveka za 3 minuta).
Preko sarkofaga, 2017. godine, izgrađena je konstrukcija koja će da spreči njegovo razaranje i oslobađanje radioaktivnosti u narednim stotinama godina.
TESTIRANJE NIVOA RADIJACIJE
Jako interesantan podatak je taj da su koristili akvaponični način uzgoja biljaka da bi utvrdili količinu radioaktivnosti koja je akumulirana u vodi. Kukuruz, kao biljka koja efikasno usvaja radioaktivnost, je posađen u rupe u stiropornim splavovima koji su potom postavljeni na površinu jezera. U toku svog rasta, kukuruz je upijao radioaktivne elemente zajedno sa mineralima. Nakon nekog vremena splavovi su skinuti, a radoaktivnost je testirana na kukuruzu.
Koje su dugoročne posledice?
Predpostavlja se da je umrlo ukupno između 4.000 – 93.000 ljudi zbog izloženosti radioaktivnim elementima. Preko 120.000 ljudi je izgubilo svoj dom. Ukupna šteta je procenjena na oko 355.000.000.000$ do 2009. godine. Potrebno je da prođe oko 20.000 godina da bi ova zona ponovo bila sigurna za život.
Kakva je situacija danas?
Oko 130 ljudi živi na području Černobila. Radi se o ljudima koji nisu hteli da napuste svoja ognjišta ni pod cenu gubitka života. Ukupno oko 690 ljudi živi u blizini zone ekskluzije.
POVRATAK ŽIVOG SVETA
Živi svet je zbog odsustva ljudi počeo da okupira ovu zonu. Vratile su se divlje životinje. Registrovano je prisustvo divljih svinja, pasa, vukova, medveda, lisica, srna, različitih vrsta ptica… Okolina Černobila postala je dom ugroženoj vrsti “Prževalskom konju” koja je ujedno i poslednja rasa divljih konja na svetu.
U poslednjih 30 godina broj životinja se povećao bez obzira na hronično bombardovanje radioaktivnim nukleotidima. Životinje su se adaptirale, a deformiteti se ne prenose na naredne generacije. Neke studije ukazuju da je negativniji uticaj po živi svet imalo prisustvo ljudi u odnosu na radijaciju.
GRAD DUHOVA
Černobil je do danas ostao “Grad duhova” koji mogu da posete samo neki turisti uz prisustvo vodiča. Po skorijim izveštajima, područje izvan zone eksklzije je područje bez radijacije.
Takođe, postoje podaci da je kao rezultat katastrofe došlo do povećanja broja abortusa iz straha od rađanja dece sa deformitetima.
Zbog čega je došlo do katastrofe?
Svi razlozi katastrofe nikada neće biti poznati javnosti. Loša konstrukcija, pogrešna lokacija postrojenja, kao i nestručan kadar proglašeni su glavnim krivcima.
DISKUSIJA
Da li ste znali da je černobilska katastrofa dovela do ispuštanja veće količine radijacije za oko 400x u odnosu na radijaciju oslobođenu prilikom eksplozije atomske bombe bačene na Hirošimu?
Koje je vaše mišljenje o nuklearnim elektranama? Da li ih smatrate vrednim rizika ili mislite da predstavljaju rizik koji dugoročno nije isplativ? Da li smatrate da ljudi ne treba da koriste ovu tehnologiju ili mislite da je potrebno samo da se vodi računa o potencijalnim greškama, odabiru lokacije za izgradnju, stručnom i odgovornom osoblji ili nešto treće? Podelite sa nama vaše mišljenje.
SRODNI ČLANCI
Više o ovoj, ali i o sličnim temama, pročitajte u srodnim člancima klikom OVDE.
